3.SINIF DİL BİLGİSİ KONU ÖZETLERİ

      
HARF BİLGİSİ

-         Harf: Seslerin yazıdaki işaretlerine harf denir. Harflerin belli bir sıraya göre dizilmesine alfabe denir. Alfabemizde 29 harf vardır.

-         a-b-c-ç-d-e-f-g-ğ-h-ı-i-j-k-l-m-n-o-ö-         Harflerin Özellikleri:

-         Harfler ünlü (sesli) ve ünsüz (sessiz) harf olmak üzere ikiye ayrılır.

-          

-         Sesli (Ünlü) Harfler:

          -         Ağzımızdan hiçbir engele uğramadan kolayca çıkan yani kendi başına okunabilen harflere ünlü (sesli) harfler denir. Ünlü harfler 8(sekiz) tanedir.

-         Bunlar:  a-e-ı-i-o-ö-u-ü  harfleridir.

-          

-         Ünlü harfler de kalın ünlü ve ince ünlü olmak üzere ikiye ayrılır.

-         *Kalın ünlüler:a, ı, o, u      (a ve üzeri noktasız harfler)

-         *İnce ünlüler:  e, i, ö, ü      (e ve üzeri noktalı harfler)

-          

-         ***Ünlü harfler tek başına hece olabilirler.

-          

-         Ünsüz (sessiz) Harfler:

-          

-         Yalnız başına söylenemeyen, yanlarına ünlü harf getirilerek söylenebilen harflere ünsüz (sessiz) harfler denir. Ünsüz harfler yirmi bir tanedir.

-         Bunlar: b-c-ç-d-f-g-ğ-h-j-k-l-m-n-p-r-s-ş-t-v-y-z harfleridir.

-          

-         Ünsüz harfler de sert ünsüz ve yumuşak ünsüz olmak üzere ikiye ayrılır.

-         *Sert ünsüzler: f, s, t, k, ç, ş, h, p

-         *Yumuşak ünsüzler: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z

-          

-         BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU:

-         Bir kelimenin bütün ünlü harfleri ya kalın, ya da ince olmalıdır. Bu uyuma büyük ünlü uyumu denir.

-         
***Sakıza ve ı harfinin ikisi de kalın ünlüdür.  Sakız kelimesindeki ünlü harflerin ikisi de kalın oluduğundan kelime büyük ünlü uyumuna uyar.

-         
***Gelin e ve i harfinin ikisi de kalın ünlüdür.  Gelin kelimesindeki ünlü harflerin ikisi de kalın oluduğundan kelime büyük ünlü uyumuna uyar.

-         
***Limon i harfi ince, o harfi kalın olduğu için limon kelimesi büyük ünlü uyumuna uymaz.

-         HECE BİLGİSİ

-         Hece:Konuşurken veya okurken ağzımızın bir hareketiyle çıkan ses ya da ses topluluğuna hece denir.

-         ---“al” kelimesi ağzımızın bir hareketiyle söylenir. O halde bu sözcük bir hecelidir.        al

-         ---“iki” kelimesi ağzımızın iki hareketiyle söylenir. O halde bu sözcük iki hecelidir.          i + ki

-         ---“elbise” kelimesi ağzımızın üç hareketiyle söylenir. O halde bu sözcük üç hecelidir.      

-         el + bi + se

-                                

-         ***Her hecede bir tane sesli harf vardır.

-         
---duyu                           du– yu

-         
--- kalem            ka– lem

-          

-          

-         ***Bir hece en az bir sesli harften oluşur.

-         
--- Atatürk           A-ta-türk

-         
--- uzak               u-zak

-          

-          

-         ***Bir hecede en fazla dört harf bulunur.

-         

--- ders           d-e-r-s          Dört harfli, bir heceli kelimedir.

-         

--- yurt            y-u-r-t          Dört harfli, bir heceli kelimedir.

-         

--- kurs                          k-u-r-s         Dört harfli, bir heceli kelimedir.

-          

-          

-         ***Bir kelimede ne kadar sesli harf varsa o kelimede o kadar hece vardır.

-         
Kuş        Bir heceli.  Kuş kelimesinde bir tane sesli harf vardır. O da u harfidir.

-         Şimdi örneğe göre aşağıdaki kelimeleri inceleyelim.

-         



Zil                   i harfi sesli-bir heceli kelime                          zil

-         
Anne               a-e harfi sesli-iki heceli kelime                      an-ne

-         
Portakal                      o-a-a harfi sesli-üç heceli kelime                   por-ta-kal

-         

Battaniye                   a-a-i-e harfi sesli-dört heceli kelime  bat-ta-ni-ye

-         Şimdi aşağıdaki kelimelerin hecelenişine dikkat edelim.

-         
Spor                            oharfi sesli-bir heceli kelime              spor

-         
Granül                        a-ü harfi sesli-iki heceli kelime                      gra-nül

-         

Traktör                       a-ö harfi sesli-iki heceli kelime                      trak-tör

-          

-         KELİME(SÖZCÜK):

-          

-         Tek başına anlamı olan ya da olmayan; cümle içinde anlamı tamamlayan ses ya da ses topluluğuna kelime denir.

-         “kalem, ağaç, ev, o, bu, kim, nasıl, şişe, koltuk, nerede…” kelimelerinin tek başına anlamları vardır.

-          

-         “Okulumuzu çok seviyorum.” Cümlesinde üç tane kelime vardır.

-         Bunlar; okulumuzu-çok-seviyorum kelimeleridir.

-          

-         “O geldi.” Cümlesi iki kelimeden oluşmuştur. O  ve geldi kelimeleridir.

-          

-         “Fakat, ve, ama, ile, ya da, veya, çünkü, gibi….” kelimelerinin tek başına anlamları yoktur. Bu kelimeler cümle kurulmasında işe yararlar. Böyle kelimelere tek başına anlamı olmayan kelimeler denir.

-         “Dikkat etmediği için sınavda başarılı olamadı.”

-         “Erken yatmalıyım, çünkü erken kalkmam gerekiyor.

-          

-          -         EŞ ANLAMLI KELİMELER

-          

-         Yazılışları ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan kelimeler eş anlamlı (anlamdaş) kelimelerdenir.

-          

-         ---Annem doğum günümde armağan aldı.

-         ---Annem doğum günümde hediye aldı.

-          

-         Yukarıdaki cümlelerde altı çizili sözcüler eş anlamlı kelimelerdir. Armağan ve hediye kelimelerinin yazılışları ve okunuşları farklıdır, fakat taşıdığı anlam aynıdır.

-          

-         --- Bizim vatanımız Türkiye’dir.

-         --- Bizim yurdumuz Türkiye’dir.

-          

-         ---Ayakkabılarım ayaklarımı çok sıkıyor.

-         ---Pabuçlarım ayaklarımı çok sıkıyor.

-          

-         ---Güz gelince ağaçlar yapraklarını döker.

-         ---Sonbahar gelince ağaçlar yapraklarını döker.

-          

-         --- Haftaya vilayetteki tiyatro gösterisine gidelim.

-         --- Haftaya ildeki tiyatro gösterisine gidelim.

-         EŞ ANLAMLI KELİMELER

-         abide :anıt
acele :çabuk
adalet :hak
adet :sayı
akıl :us
al :kırmızı
araba : otomobil
armağan :hediye
ayakkabı :pabuç
baş :kafa
beyaz :ak
bonkör :cömert
cevap :yanıt
cimri :pinti
cümle :tümce
çabuk :acele
çağrı :davet
deprem :zelzele
doktor :hekim
dost :arkadaş

-         elbise : giysi
eser :yapıt
ev :konut
fakir :yoksul
fayda :yarar
gezmek :dolaşmak
gökyüzü :sema
güç :kuvvet
hadise : olay
hasret : özlem

-         harp : savaş

      hatıra :anı
hediye :armağan
hekim :doktor

-         hususi : özel
ırak :uzak
ırmak : nehir
ihtiyar :yaşlı
ihtiyaç :gereksinim
ilan :duyuru
imtihan :sınav
isim :ad
istikbal :gelecek
işçi :amele
kabiliyet :yetenek
kalp :yürek
kanıt :delil

      kelime :sözcük
kılavuz :rehber
kırmızı :al
kirli : pis
kolay : basit
konuk : misafir

      kuvvetli :güçlü
küçük :ufak
lider :önder
matem :yas
mektep : okul
misal :örnek
muharebe :savaş
mübarek :kutsal
namzet :aday
okul :mektep
oy :rey
öğrenci :talebe 

      öğretmen :muallim

-         öğüt : nasihat
örnek :misalöykü :hikaye
problem : sorun
rüzgar : yel

-         rüya : düş

      sağlık : sıhhat
sebep : neden
sene : yıl
serüven : macera
sevinç : mutluluk
sınıf : derslik
siyah : kara
sonbahar : güz
soru : sual
sözlük :lügat
şair : ozan

-         tabiat : doğa
tartışma : münakaşa
tören : merasim
tutsak : esir
uçak :tayyare
ulu : yüce
ulus : millet
uyarı : ikaz
uygarlık : medeniyet
üzüntü : tasa
vakit : zaman
vatan : yurt

-         vatandaş : yurttaş
vazife : görev
veteriner : baytar
vilayet : il

-         yaş : ıslak

-         yemek :aş

-         zıt : ters

                                                                                                                          

ZIT ANLAMLI KELİMELER

Anlamları bakımından birbirinin tersi olan kelimelere zıt anlamlı (karşıt) kelimelerdenir.

--- Güler çok çalışkan bir öğrencidir.

---Güler çok tembel bir öğrencidir.

Yukarıdaki cümlelerde çalışkan ve tembel kelimeleri birbirinin tersidir.

--- Güler çok şişmandır.

---Güler çok zayıftır.

Yukarıdaki cümlelerde şişman ve zayıf kelimeleri birbirinin tersidir.

acemi : usta

acı : tatlı

aç : tok
açık : kapalı
ağır : hafif
ak : kara

alçak : yüksek

alıcı : satıcı
alt : üst

arka : ön

artı : eksi
aşağı : yukarı
aydınlık : karanlık

aynı : farklı

az : çok

bayat : taze
bekâr : evli

beyaz : siyah

bolluk : kıtlık
borç : alacak

büyük : küçük

çalışkan : tembel

çekmek : itmek

dar : geniş

doğu : batı

dost : düşman

eski : yeni

fakir : zengin
galip : mağlup
genç : yaşlı

gür : seyrek
güzel : çirkin
gerçek : sahte
hatırlamak : unutmak
hırçın : uysal
hızlı : yavaş

hür : esir
ıssız : kalabalık

iç : dış
ince : kalın

iniş : çıkış

ileri : geri
ilk : son
indirim : zam
iyi : kötü
kalabalık : tenha 

kaybetmek : bulmak
kısa : uzun

kış : yaz

kirli : temiz

kuru : yaş

kuzey : güney

nazik : kaba
neşeli : üzgün
ödül : ceza

önce : sonra
pahalı : ucuz

sabah : akşam

savaş : barış

soğuk : sıcak

soru : cevap

suçlu : masum

uzak : yakın

yabancı : tanıdık
yaramaz : uslu

yaz : kış

zarar : yarar

zayıf : şişman

zor : kolay

EŞ SESLİ KELİMELER

Yazılışları aynı, anlamları farklı olan kelimelere eş sesli kelimeler (sesteş)denir.

--- Emre tahtaya yazı yaz.

---Emre yaz tatilinde Ankara’ya gitti.

***Yukarıdaki altı çizili kelimeler eş sesli kelimelerdir.” Yaz” kelimesinin her iki cümlede yazılışı aynıdır, fakat taşıdığı anlam tamamen farklıdır. İlk cümlede  “yaz” kelimesi yazı yazma anlamında, ikinci cümledeki “yaz” kelimesi ise yaz mevsimi olarak kullanılmıştır.

--- Ben ocak ayında doğdum.

--- Yemek yapmak için ocak aldım.

--- Ben ders çalışıyorum.

--- Çocuğun yanağında siyah bir ben var.

--- Bu kadar üzülme, artık gül.

--- Bir demet gül aldım.

--- Babam bize kaz aldı.

--- Annem bahçeyi kazdı.

çay

kır

bin

sıra

el

yaş

dolu

yaz

kız

çıkar

yüz

kara

geç

gül

kaz

diz

al

yaz

düş

dil

aç

kır

at

ekmek

*** Aynı şekilde yazılan kimi sözcüklerin bazı harfleri üzerinde düzeltme işareti (^)vardır. Bu sözcükler sesteş değildir.

Hala tiyatroya gelmeyecek.

Hala eve dönmedi.

1.Cümlede “hala”, “ babanın kız kardeşi” anlamındadır.

2.Cümlede “hala”, “şimdiye kadar, henüz” anlamındadır. Bu sözcükler sesteş değildir.

CÜMLE (TÜMCE)

Anlatmak istediklerimizi tam anlamıyla ifade eden kelime ya da kelime dizisine cümle denir.

“Eve geldim.” Söz dizisi haber bildiriyor.

“Sana çok kızıyorum.” Söz dizisi duygu bildiriyor.

“Bu ona yakışıyor.” Söz dizisi düşünce bildiriyor.

***Özlüyorum.                                  Tek kelimeli cümledir.

***Çok özlüyorum.                           İki kelimeli cümledir.

***Annemi çok özlüyorum.              Üç kelimeli cümledir.

Soru Cümlesi:

*Anlatılmak istenilen soru yoluyla anlatılıyorsa böyle cümleler soru cümleleridir.

-Nasıl ulaştınız?

-Hangi kitabı okudun?

-Sen de gelecek misin?

-Burak okula gelmiyor mu?

Kurallı Cümle:

*İş, oluş, hareket ve yargı bildiren kelimeler cümlenin sonunda yer alan cümlelerdir.

-Zeliha kahvaltı yaptı.

-Alpcan ödevin yaptı.

-Hava çok soğuk.

-Akşam kitap okuyalım.

Devrik Cümle:

**İş, oluş, hareket ve yargı bildiren kelimeler cümlenin sonunda yer almayan cümlelerdir.

-Yedi yemeğini Zeliha.

-Seyrediyor Kadir televizyon.

-Yapmıyor Gözde ödev.

-Seyretmeyecek Cansu televizyon.

Olumlu Cümle:

Cümlelerde belirtilen iş, oluş, hareket ve yargının gerçekleştiğini bildiren kelimeler cümlelerdir.

-Yusuf sınavdan yüz aldı.

-Emir özür diledi.

-Kerem çok kitap okudu.

-Nazlınur İstanbul’a gitti.

Olumsuz cümle:

Cümlelerde belirtilen iş, oluş, hareket ve yargının gerçekleşmediğini bildiren kelimeler cümlelerdir.

-Sınavı kazanamadı.              -Yemek pişiremedik.              -Filmi izlemedik.

-   *** -me, -ma  ekri ile değil ve yok kelimeleri olumlu cümleleri olumsuz yapar                                            .

-         AD (İSİM)

-    Canlı ve cansız tüm varlıkları, duygu ve düşünceleri belirten sözcüklere ad (isim) denir.                 

-           Adları farklı yönlerden incelenir. Çeşitli türleri vardır. Adlar varlıklara verilişlerine göre cins ve özel ad olarak ikiye ayrılır.

-         Özel ad:

-           Benzeri olmayan ve tek bir varlığı anlatan sözcüklerdir. Örneği Ankara, Atatürk, Türkiye, Güler ….. gibi.

-            Şimdi özel adları örnekleriyle açıklayalım:

-         İnsan adları ve soyadları: Mustafa Kemal Atatürk, Güler Boz, Cansu Elipek…

-         Yer adları: Ankara, İstanbul, Selanik, Adapazarı, Yağcılar Mahallesi…

-         Dil adları: Türkçe, İngilizce, Almanca, Fransızca, Arapça…

-         Din adları:Müslümanlık, Hıristiyanlık …

-         Ülke adları: Türkiye, İngiltere, Mısır, Bulgaristan, Yunanistan…

-         Kurum ve kuruluş adları: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Fatih İlköğretim Okulu, Adapazarı Belediyesi…

-         Kitap, gazete, dergi adları: Çalıkuşu (kitap), Hürriyet (gazete), Bilim Çocuk (dergi)

-         Hayvan adları: (Beslediğimiz kedi, köpek, tavuk ve benzeri gibi hayvanlara verdiğimiz isimlerdir.) Pamuk, Tekir, Karabaş, Minnoş, Tırmık...

-         Millet adları: Türk, Fransız, İngiliz, Alman…

-         * Özel adların ilk harfi büyük harfle yazılır.

-         -Ayşe ile ablası Fatma okula gitti.

-           - Annem kardeşim Ali ile birlikte gezmeye gitti.

-         * Özel adlara gelen ekler kesme işareti ile ayrılır.

-          -Annemle birlikte Edirne’ye gittik.

-           - Ayşe’nin arkadaşı eve geldi.

-         * Özel adlara gelen çoğul eki (-ler, -lar) ve yapım ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.

-           -Aliler akşam bize gelecek.

-           - Kadir Adanalı dizisini çok sevmiş.

Tür (Cins) ad:

            Aynı türden bazı varlıkları belirten sözcüklere tür adı denir. Tür adlarını söylediğimizde o türü zihnimizde canlandırırız. Ağaç, kuş, köpek, gül gibi nesnelerin resmi zihnimizde hemen oluşur. Bu adlar genel adlardır.

            Aynı türden bazı varlıklara örnek verelim:

Hayvan adları: at, kuzu, tavşan, kirpi, ördek…

Bitki adları: marul, biber, kiraz, kavak…

Organ adları: burun, ciğer, göz, kalp…

Çiçek adları: menekşe, gül, karanfil…

Akraba adları: teyze, amca, dayı…

Ay ve gün adları: Çarşamba, mayıs, salı…

Eylem adları: bakmak, yazmak, konuşmak…

Meslek adları: terzi, doktTür Adların Özellikleri:

* Tür adların ilk harfi cümle başında ise büyük, cümle içinde ise küçük yazılır.

-Yeni bir ev satın aldık.

  - Ev satın almak çok zorlaştı.

* Tür adlarına gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz.

  - Evin önünde çocuklar oynuyordu.

           

 Adlar varlıkların sayılarına göre üçe ayrılır:Tekil, çoğul ve topluluk adı.

1.Tekil Ad:

            Aynı türden olan tek bir varlığı belirten sözcükler tekil addır.

-         Yeni bir çanta aldım.

-         Kırtasiyeden kalem aldım.

-         Yemeği masada yiyeceğiz.

*** Cümlelerdeki çanta, kalem, masa kelimeleri aynı türe ait bir varlığı anlatırlar.

2.Çoğul Ad:

            Aynı türden birden fazla varlığı belirten sözcükler çoğul addır.Tekil adlara “-ler, -lar” çoğul ekleri getirilerek çoğul yapılır.

Örneğin ev tekil addır; evler çoğul addır. Çünkü ev kelimesi bir evi anlatmaktadır. Evler kelimesi ise bir çok evi anlatmaktadır. Bunun gibi masalar, kalemler, ağaçlar, öğretmenler, öğrenciler, çiçekler, kirazlar… birden fazla varlığı anlatmaktadır.                                                                                                                       *Bazı kelimelerde -ler, -lar hecesi bulunduğu halde kelimeler çoğul değildir. Çünkü bu kelimeler çoğul varlıkları anlatmaz.            Güler, kiler, Çilergibi.          

3.Topluluk Adı:

            Tekil oldukları halde anlamca çoğul olan adlardır. Bu sözcükler, sayı olarak birden fazla varlığı anlatır. 

            * Her yıl orman yangınları meydana gelir.  

Bu cümlede orman kelimesi tekil yazıldığı halde, ormanın içinde birçok ağaç bulunduğu için orman kelimesi ağaçlar topluluğunu ifade eder. Bu yüzden orman topluluk ismi olur.

·        Yeni bir futbol takımı kurmak için hazırlık yapıyoruz.

·        Bir deste karanfil alıp onu ziyarete gittik.

·        İki düzine kalem aldım.

Topluluk ismi olan kelimeler:                    

Orman-takım-deste-düzine-sürü-bölük-millet-aile-takım-grup-küme-tümen-katar-kervan-kongre-kurultay-tabur-demet

***Topluluk adları çoğul eki (-ler, -lar) alabilirler.

Aileler, ormanlar, takımlar, milletler gibi.

ADIN DURUMLARI (İSMİN HALLERİ)

            Adlar (isimler) cümle içerisinde bazen ek alarak, bazen de ek almadan kullanılır. Adlar beş durumda bulunur. Bunlara adın durumları (ismin halleri)denir. Bunlar:

1-     Yalın durum   : ev                              (ek almamış)

2-     -i durumu                    : evi                             (belirtme durumu)

3-     -e durumu       : eve                            (yönelme durumu)

4-     -de durumu     : evde              (bulunma durumu)

5-     -den durumu   : evden                       (ayrılma durumu)

Adın durumları eklendikleri kelimeye göre değişikliğe uğrayabilir:

***Adın –i durumu;                          -ı, -u, -ü şeklinde olabilir.

mısırı-okulu-gülü

***Adın –e durumu;              -a şeklinde olabilir.

okula

***Adın –de durumu;                       -da, -ta, -te şeklinde olabilir.

okulda-sokakta-sepette

***Adın –den durumu;                     -dan, -ten, -tan şeklinde olabilir.

Okuldan- köpekten-sokaktan

VARLIKLARIN ÖZELLİKLERİNİ BELİRTEN SÖZCÜKLER

(SIFAT-ÖN AD)

Varlıkları, adlarını söyleyerek anlatırız.Varlıklar, farklı özelliklere sahiptir.

Varlıkları, onları belirten sözcüklerle tanımlarız.Varlıkların özelliklerini anlatmak için onların renklerini, biçimlerini, sayılarını ve durumlarınıbelirtiriz. Böylece varlıkları daha iyi tanırız. Onları, benzerlerinden ayırt edebiliriz.

Varlıkların biçimini, rengini, sayısını, ve durumunu bildiren kelimelere sıfat

(ön ad)denir.

Uzun ağaç                  “Uzun” kelimesi varlığın biçimini bildiriyor.

Kırmızı elma.             “Kırmızı” kelimesi varlığın rengini bildiriyor.

İki kuş                                    “İki” kelimesi varlığın sayısını bildiriyor.

Küçük ev                               “Küçük” kelimesi varlığın durumunu bildiriyor.

Şu kalem                                “Şu” kelimesi varlığın yerini işaret ediyor.

Birkaç çilek               “Birkaç” kelimesi varlığı belirsiz olarak bildiriyor.

            Kelimeler tek başlarına sıfat (ön ad) olamazlar. Bir kelimenin sıfat (ön ad) olabilmesi için addan önce gelmesi gerekir.

*Yaşlıadam   yürüyor.

ön ad   ad

*Yaşlı  yürüyor.

ad

***Ön adlar varlıkların biçimini bildirir. Bu  kelimelerden  bazıları:

Yuvarlak, düz,ince,eğri,küçük,kalın, uzun, kısa.

***Ön adlar varlıkların rengini bildirir. Bu  kelimelerden  bazıları:

Sarı,yeşil,mor,kırmızı,siyah,pembe, kahverengi.

***Ön adlar varlıkların sayısını bildirir. Bu kelimelerden  bazıları:

İkinci,yarım,on,altıncı,yedişer,iki

***Ön adlar varlıkların durumunu bildirir. Bu kelimelerden  bazıları:

Yaşlı,taze,yeni,hızlı,hasta,sıcak, rüzgarlı.

***Ön adlar varlıkların yerini işaret eder.Bu kelimelerden  bazıları:

Bu, şu, o,

***Ön adlar varlıkların sayısını ve durumunu tam olarak açıklamadan da varlıkların özelliklerini bildirir.  Bu kelimelerden bazıları:

Bazı, bütün, birkaç, birçok, her, biraz, çoğu.

ADLARIN YERİNE KULLANILAN KELİMELER

(ZAMİRLER)

Ad olmadıkları halde adın yerine kullanılan kelimeler vardır. Bu kelimelere adın yerine kullanılan kelimeler(zamirler) denir.

Ben, sen, o, biz, siz, onlar, bu, şu, bunlar, şunlar gibi kelimeler zamirdir.

*Emel eve gidiyor.

O, eve gidiyor. 

*Seda, Emre ve Suna çiçek topluyor.Onlar,       çiçek topluyor.

*Güller çok güzel.

 Bunlarçok güzel.

Zamirler de ismin aldığı ekleri alırlar:

ben-beni-bana-bende-benden  örneklerinde olduğu gibi.

İŞ, OLUŞ, HAREKET BİLDİREN KELİMELER

(FİİL-EYLEM)

***Ayşegül bahçeye çiçek ekiyor.

Ayşe, burada bir iş yapmaktadır. Yaptığı iş çiçek ekmek. Bu yüzden tümcedeki eylem bir iş bildiriyor.

***Bahçede çiçekler açtı.

Bu tümcedeki eylem, bir iş bildirmiyor. “Açmak” eylemi sonradan gerçekleştiği için bir oluş bildirmektedir.

***Ayşe bahçede koşuyor.

   Bu tümcedeki eylem ise ne iş ne de oluş bildirmektedir. Ayşe’nin bahçedeki hareketini bildirmektedir.

Bir iş, bir oluş, bir hareket ve durum bildiren sözcüklere eylem (fiil) denir.

****** Eylem kullanılmadan tümce kurulamaz. Bu yüzden tümce kurmak için iş, oluş, durum ve hareket bildiren sözcükleri kullanmak zorundayız.

Kedi ağaca                 (tümce değil)

Kedi ağaca tırmandı.            (tümce)

****** Eylemler tümcenin sonunda, başında ya da ortasında bulunabilir. Eğer eylem sonda ise tümceye kurallı tümce, eylem başta ya da ortada ise tümceye devrik cümle denir.

-          Annem bana iki kalem aldı.                     Kurallı tümce

-          Aldı annem bana iki kalem.                     Devrik tümce

İŞ, OLUŞ, HAREKET BİLDİREN KELİMELERDE ZAMAN

Cümlede iş, hareket, durum ve oluş bildiren kelimelerin sonuna bazı ekler gelir. Bu ekler, işin ne zaman yapıldığını veya ne zaman yapılacağını bildirir.

Geldi.                         Eylem (fiil) geçmişte yapılmış.                      Geçmiş zaman

Gelmiş.                      Eylem (fiil) geçmişte yapılmış.                      Geçmiş zaman

Geliyor.                      Eylem (fiil) şimdi yapılmaktadır.                    Şimdiki zaman

           Gelecek.                     Eylem (fiil) gelecekte yapılacaktır.               Gelecek zaman

NOKTALAMA İŞARETLERİ

            Yazı yazarken noktalama işaretleri kullanılır. Bu işaretler yazının daha iyi anlaşılmasını sağlar. Noktalama işaretlerinin bazıları şunlardır:

NOKTA (•)

*** Cümlelerin sonuna konur.

-         Pazardan iki kilo elma aldım.

-         Matematik dersini çok seviyorum.

*** Bazı kısaltmaların sonuna konur.

-         Dr. (doktor)                - Sok. (sokak)             - Cad. (cadde)

*** Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.

-  2. (ikinci)

-  5. (beşinci)

*** Matematikte çarpma işareti yerine de kullanılır.

-         2x3=6

-         2•3=6

VİRGÜL (‚)

*** Birbiri ardınca sıralanan eş görevli sözcüklerin arasına konur.

-         Kırtasiyeden defter, kalem ve silgi aldım.

-         Manavdan elma, armut ve portakal aldım.

-         Arkadaşlarımdan Aslı, Ayşe, Ali ve Ata geldi.

*** Hitap için kullanılan sözcüklerden sonra konur.

-         Sevgili Anneciğim,

-         Biricik Kardeşim,

-         Canım Babacığım,

Sayın Veliler,

SORU İŞARETİ (?)

*** Soru bildiren cümlelerin sonuna konur.

-         Odanı topladın mı?

-         Marketten şeker alır mısın?

-         Eve ne zaman geleceksin?

*** Soru bildiren kelimelerin sonuna konur.

-         Adınız?

-         Ne zaman?

-         Neden?

-         Nasıl?

-         Niçin?

-         Kim?

ÜNLEM İŞARETİ (!)

*** Sevinç, korku, heyecan ve şaşırma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur.

-         Hava ne kadar soğuk!

-         Ay, canım yandı!

-         Ne büyük araba!

-         Ah, ne güzel bir düğün!

-         Yetişin, hırsız var!

-         İmdat!

KISA ÇİZGİ (-)

*** Satıra sığmayan sözcükleri bölmek için kullanılır.

	Öğretmen yeni konu- Ya başladı.		Seni gördüğüme se-vindim.		Ödevlerimi bitirebilir-sem dışarı çıkacağım.

*** Heceleri göstermek için kullanılır.

-         Sağ-lık

-         Göz-lük-çü

-         El-ve-da

-         A-fe-rin

-         Ar-ma-ğan

-         Öğ-ret-men

*** Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.

-         8-6=2

-         5-2=3

UZUN ÇİZGİ (—)

*** Yazılarda, satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır.

—Tiyatroya kimler gelecek?

—Tiyatroya Ali, Ayşe ve Neşe gelecek.

—Onların tiyatro bileti var mı?